Уытқұмарлық – бұл есірткілер тізіміне кірмейтін сол препараттарды шектен тыс тұтыну. Олар – бой үйрену мен тәуелділікті шақыруы мүмкін химиялық, биологиялық және емдік препараттар. Олардың лактар, бояулар, желімдер, жағар майлар және с.с. болуы мүмкін.
 

Нашақорлық – бұл есірткілердің мемлекеттік тізіміне енгізілген психикалық белсенді зат (ПБЗ) шақырған, бұл заттан психикалық, ал кейде физикалық тәуелділікпен, оған тұрақтылықпен (толеранттықпен) және анық байқалатын медициналық-әлеуметтік жағымсыз зардаптармен білінетін кесел.
 

Темекі шекен адам, шарт бойынша мұны ұзақ уақыт, ал кейде өмір бойы жалғастырады.

Мұның негізгі себебі – никотинге тәуелділік. Никотин адамның психикалық жай-күйін өзгертіп, бүкіл денеге әсер етеді.

Көбіне психиатр-наркологтарға науқастың өзі емес, туыстары алкогольге немесе есірткіге тәуелділіктен арылуға көмектесуді сұрап келеді. Олар адамның неліктен психикалық белсенді затты (ПБЗ) тұтынатынын біліп, пысықтауды алдарына мақсат тұтады. Науқастың өзі әдетте бойындағы кеселді жоққа шығаруға тырысып, ауру еместігін және өзін бақылай алатынын айтады. Бұл теріске шығару дерт белгісі болып табылады және ғылыми тілде “анозогнозия” деп аталады.
 

Кез келген есірткілік зат сияқты, алкогольді қабылдау ауыр, дегенмен емделуге көнеді. Алайда темекіге және есірткіге қарағанда маскүнемдікті ерте сатысында бір ғана күшті тілек болу нәтижесінде емдеуге болады. Алдымен адамда дәл осы психологиялық тәуелділік қалыптасады, одан соң оның физиологиялық тәуелділікке ұласуы мүмкін.
 

Алкоголь адам организміне күшті уытты (уландыратын) әсер береді. Ол зат алмасуын бұзады, жұқпаларға қарсы тұру қабілетін төмендетеді, барлық ағзаларды түгелдей зақымдайды. Әсіресе алкогольден бауыр, ми, жүрек, бүйрек, ішкі секреция бездері (оның ішінде жыныстық бездер де бар) жапа шегеді, адам ерте қартаяды.
 

Араққорлықтың зұлым кесел екені бәріне белгілі. Алкоголизмнің туындау себептерінің үш тобы бар: физиологиялық, әлеуметтік (социалдық) және психологиялық.
Физиологиялық себептеріне ең алдымен араққұмарлыққа тектік бейімділік жатады. Алкоголизмнің әлеуметтік себептері психологиялық себептермен тығыз байланысты.
 

Жарақаттар мен бақытсыз оқиғалардағы шұғыл көмек көрсетудің жалпы принциптері төмендегідей:
- зардап шегушіге зақымдаушы фактордың әрі қарай әсер етуін тоқтату және алдын алу;
- зардап шегуші организмінің өмірлік маңызды қызметтерін демеу үшін шараларды тез және толыққанды қабылдау.
 

Жергілікті үсу мен суыққа тоңып жаурау (гипотермия) ылғалды суықтың (температура 0оС шамасында), сондай-ақ құрғақ суық ауаның (температура 0оС-ден едәуір төмен) әсерінен пайда болуы мүмкін.
 

Қан ұюға қабілет сияқты аса маңызды қорғаныстық қасиет иеленеді, соған байланысты кез келген аздаған қан кету тұтқиылдан өзінше тоқтайды. Ұю қабілеті төмендегенде қан ұюы баяулайды, жоғары қан кету қауіпі туындайды.