Сыр медицинасының шежіресін шолып отырғанымда, Әлназаровтар отбасы деген дерекке көзім кідірді. Дәрігерлер әулетінің жалпы еңбек өтілі – 180 жыл, үш ұрпақтың дөңгелек жасы!
Есіме 1980 жылдың қарбалас күндері түсті. Әкеміз Жұмаш (азан шақырып қойған аты Ербатыр Қопабаев), сырқаттанып қалды. Сырқаттанып қалды деген жай сөз, шынында бойына жабысқан дерттің беті қатты, жанын бебеу қақтырды.
Ұзақ жыл ауылда кіші медицина қызметкері, яғни, фельдшер болып, жерлестерімізге қалтқысыз қызмет етіп, анау-мынау ауруды өзі-ақ жазып жіберетін әкеміз, әсіресе, малшылардың, қырдың қойнауында төрт түліктің қамын жеген майталмандардың қоныстарын аралап, айлап-күндеп қонаға жататын. Дәрі-дәрмекке лықа толы қара қобдишасынан бір елі ажырамайтын жарықтық! Жол-жөнекей киліккен жел-құзға дес бермейтін әкеміздің төсек тартып жатып қалғаны қабырғамызға батты. Өмірі ауруды білмейтін, ауырмайтындай көрінетін отағасының асты-үстіне түсіп анамыз Кенжегүл жүр.Үкідей үрпиіп біз тұрмыз. Тіктеп келіп, батпандап кірген дерттің мысқалдап та шықпайтынына көзіміз жеткен соң, дереу Қызылордадағы қалалық ауруханаға жеткіздік. Дұрысы сол болар…
Шипа қолды дәрігерлер бірер күн зерттеп, ем қолданғаннан кейін ота жасау керек деп шешті. Үлкен тамырда кәдімгі айта беретін «тас» бар, дәрімен ерітіп жіберудің жөні жоқ. 1938 жылы азаматтық борышын өтеуге аттанып, мерзімін аяқтап, қайтуға жиналған тұста соғыс басталып кетіп, бес жыл қан қасап кешіп, жараланып, тек 1946 жылы елге оралған әкеміздің жанкешті төзім-шыдамына сенеміз-ау, бірақ пайғамбар жасындағы ағзасы қандауырдың жүзіне шыдас бере ала ма?! Ауруханаға тілекқор көңілмен келген анамыз Кенжегүл, апаларым Ғалия (марқұм), Нұрия және мен қатты абыржып отырмыз. Коридорда әрлі-берлі өткен ақ желеңді жандардың жүзіне үмітпен қараймыз.
Бір кезде ота жасау бөлмесінен шыққан ашаң жүзді, сұңғақ бойлы дәрігер бізге қарай беттеді. Сәлемдесіп болған соң:
– Аты-жөнім – Шәріпбай Әлназаров, осы ауруханадағы урология бөлімінің меңгерушісімін. Отаны өзім жасаймын. Еш уайымдамаңыздар, – деп жымиды. Жанары мейірімге толы дәрігердің асқан сабырлылығы шыркөбелек айналған шыбын жанымызды тыныштандырды. Алладан тілек тіледік.
Мұндай абыржу сәтте әрбір минут сағаттай созылады екен. Уақыт өтпей қалды. «Аңшының кешіккеніне қуан» деп, өзді-өзімізді жұбатып отырмыз. Бір кезде ота жасау бөлмесінен дәрігер де шықты-ау ақыры! Ақ қалпағын қолына қысып ұстап алған. Әлгінде сүлгімен сүртінсе де, маңдайынан жіпсіп тер білінеді. Көңіл күйі көтеріңкі тәрізді.
– Ота ойдағыдай өтті. Шалыңыз шымыр екен, – деді анама қарап. – Таудан қайтпаған жүрегі тастан қайта ма, қарт жауынгер тағы бір ерлік көрсетті.
Анамның көзінен еріксіз жас парлап кетті. Айналып-толғанды. Біз де жапатармағай алғысымызды жаудырдық. Бұрын да Шәріпбай ағаның алтын қолды шипагер екенін сырттай білетін едік, «сабақты ине сәтімен» болғанына шынымен қуандық. Әкеміз сол отадан кейін ширек ғасыр бақуатты өмір сүріп, 2005 жылы 88 жасында пәниден озды. Өле-өлгенше Шәріпбай ағаның есімін аузынан тастамай, дұғасына қосып отырды.
Тағы да Сыр медицинасының тарихына көз жүгіртсек, Шәріпбай Әлназаровтың мінсіз қызметінің куәсі боласыз, ғұмырында бес мыңнан астам ота жасап, айтып келмес ажалға араша түскен. Алдымен биыл 90 жылдығын атап өтетін Қызылорда медициналық жоғары колледжін, сосын Алматы медициналық институтын бітірген ағамыз сол кездегі сирек мамандық – урология саласын мұқият меңгерген. Бұл Сыр бойы үшін аса қажет еді. Табиғаты томырық, жылдың қай мезгілінде болсын құм дауылы үдеп соғатын, суының тосабы мол өңірде, әсіресе, ауыл еңбеккерлері урологиялық аурулардан аса зардап шегетін. Бүйрекке құмалақтай-құмалақтай тас байланатын, несеп жолдары тұтып қалатын немесе үлкен тамырдың бойы бітелетін. Екінің бірі сау емес. Мұны шешу үшін урология бөлімін ашу қажеттілігі туындаған. Осыны ескерген Шәріпбай Әлназаров аймақта алғаш рет қалалық аурухананың базасында урология бөлімін ашуды ұйымдастырып, білікті мамандар құрамын жасақтады. КСРО-ның бас урологі, академик Н.А.Лопаткиннен алған тәжірибесін шәкірттерінің бойына сіңіріп, олардың жоғары дәрежелі дәрігер болып жетілуіне жағдай жасады. Урология бөлімін 1970 жылдан 1995 жылға дейін басқарған Шәріпбай аға – Қазақстанға еңбегі сіңген дәрігер, бірнеше мемлекеттік награданың иесі. Шынын айтуымыз керек, сол тұста Сыр өңірінде есімі республика жұртшылығына белгілі дәрігерлер көптеп шықты. Балалар дәрігері, академик Камал Ормантаевты айтпағанда, Ернияз Омаров, Шәріпбай Әлназаров, Варлен Исаев, Тұрғанбай Маханов, тағы басқа шипагерлер өз істерінің маманы болып қана қоймай, атажұрттың денсаулық саласын нығайтуға зор еңбек сіңірді. Олардың қайраткерлігі, кішіпейіл, мейірімді, салауатты қасиеттері әлі күнге дейін ел аузында жыр болып жүр.
Біз сөзіміздің басында Әлназаровтар әулетінің медициналық еңбек өтілі 180 жыл екенін айтқан болатынбыз. Отағасыдан бөлек, жан жары Шолпан гинекология саласында 35 жыл қызмет істеп, аяулы жандардың алғысына бөленді. Әр дәрігердің өзіндік емдеу әдісі болады десек, Шолпан апай ең әуелі науқастың психологиялық көңіл күйіне мән беретін. Әйелдер, әдетте, нәзік, ұяңдау келеді. Ауруын ашып айтуға да қысылады. Мұны жақсы білетін Шолпан апай әр емделушімен сырласындай сөйлесіп, рухани жан дүниесін айқара ашуға тырысатын. Еркіндеу, епсекті әйел емделуге де бейім. Жарықтық өткен жылы дүниеден озды. Жаны жаннатта болсын.
Әулеттегі бес перзенттің үшеуі ата-ананың қасиетті жолын қуды. Ақтоты Шәріпбайқызы – облыстық жүйке аурулары және наркология орталығы директорының орынбасары, тәжірибесі мол дәрігер. Мұнда өмірден теперіш көрген және әртүрлі себептермен санасына салмақ түскен кемкөңіл жандар емделеді. Олар кәдімгі науқастарға мүлдем ұқсамайды. Дәрі-дәрмектен гөрі емдеушінің жан-жүрегінің жылуын аңсап тұрады. Сондықтан Ақтоты өмірлік тәлімі мен емдеу практикасының соңғы жетістіктеріне сүйене отырып, әрбірімен жеке сөйлесіп, жатсынбай, туысқаны сияқты жақын тартып, ем жасайды. Қанатынан қайырылып келген талай жандар қауырсынын қатайтып, Ақтотының дауасының арқасында құлан-таза сауығып шықты. Мыңның алғысын арқалаған ол әке мен ана жолын таңдағанын мақтаныш тұтады. Ал Шолпан Шәріпбайқызы – облыстық балалар ауруханасында зертхана меңгерушісі. Мұнда 18 түрлі гемотологиялық, 75 түрлі биохимиялық зерттеулер жүргізіліп, бала ауруының диагнозы дәл анықталады. Бұл өте маңызды. Себебі, бүлдіршін, үлкендер сияқты, қай жерінің қалай ауыратынын, әр мезгілде не мазалайтынын тәптіштеп түсіндіріп айта алмайды. Оны тек зертхана қызметімен ғана жүзеге асыра аласыз. Шолпанның тынымсыз ізденісі мен біліктілігінің арқасында қаншама сәби тал бойының кінәратынан арылып шықты десеңізші. Жақында облыстық мәслихаттың шешімімен Қызылорда қаласының бір көшесіне Шәріпбай Әлназаровтың есімі берілгенде, ата-ана кәсібіне адал қыздары шын толқып, тұлғаны қадірлеген ел-жұртқа ризашылығын білдірді.
Мен Ақмарал Шәріпбайқызының қызметімен, өмір баспалдақтарымен етене таныспын, қарындасымдай құрмет тұтамын. Медицина ғылымының докторы, әр жылдарда медициналық жоғары колледжінің директоры, облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы, Қызылорда облыстық мәслихат хатшысы, облыс әкімінің орынбасары қызметтерін абыроймен атқарған Ақмарал аймақтағы туымды тұлғалардың бірі болып қалыптасты. Болашақ мамандар даярлау ісінде, облыс медицинасын заманауи үлгіге көшіру үдерісінде үлкен еңбек сіңірді. Халық қалаулысы ретінде мұқтаж, көпбалалы отбасылардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға, нәзікжандыларды жауапты жұмыстарға көптеп тартуға ықпал жасады, аманатқа адал болды. Бүгінде Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты ретінде халық игілігіне қызмет ететін заңдардың сапалы түзілуіне, жүйелі жұмыс істеуіне барынша атсалысып жүр. Өзі туып-өскен, қияға қанат қақтырған Сыр өңірінің зәру мәселелерін назардан тыс қалдырмай, оң шешілуіне тілектес болып жүрген қарындасымызға, сірә, әкенің ақ жолы ғана емес, абыройы да бұйырған болуы керек.
Абзал ЕРАЛИЕВ,
Қазақстанның Еңбек Ері
https://syrboyi.kz/tanim/zhueregining-zhylwymen-emdegen-70074/ |
